Om zelf te ervaren wat het is om goudkoorts te krijgen, hoef je niet naar onherbergzame gebieden als de Klondike of de Yukon af te reizen. Tijdens een vakantie in South Dakota kun je in Deadwood namelijk zelf aan de slag om goud te pannen. Succes gegarandeerd.
In het voorjaar van 1876 trokken duizenden en nog eens duizenden goudzoekers, handelaren en gelukzoekers naar de Deadwood Gulch in de Black Hills in South Dakota. Daar had ene John Pearson in het voorgaande jaar goud gevonden in de rivier. Binnen de kortste keren ontstond hier een goudzoekerskamp, dat later veranderde in een stadje, waar op het hoogtepunt meer dan 13.000 mensen woonden. Dat hier überhaupt niet naar goud gezocht mocht worden, omdat Deadwood in een reservaat van de Sioux-indianen lag, deed even niet ter zake.
De goudkoorts in Deadwood trok legendarische figuren als Wild Bill Hickok en Martha Canary, beter bekend als Calamity Jane. Ze liggen naast elkaar begraven op Mount Moriah Cemetery in Deadwood. Maar zoals dat vaker gaat met goudkoorts: slechts weinigen hadden geluk en werden rijk.
Sfeer van het oude Wilde Westen in Deadwood
In datzelfde Deadwood, dat helemaal als ‘historic landmark’ is aangewezen, hangt nog steeds de sfeer van het oude Wilde Westen. Goud, gokken en geboefte zijn nog steeds aanwezig in Deadwood, zij het dat die laatste gespeeld worden door acteurs die zich vier keer per dag in Main Street overhoop laten schieten.
Goud zoeken kun je net buiten Deadwood. Vier kilometer buiten het stadje ligt, of beter gezegd lag, de Homestake Mine in Lead. Dit was tot 2001 de grootste en diepste goudmijn van het westelijk halfrond en meer dan honderd jaar lang de productiefste goudmijn van Amerika. Hoe dat er aan toe ging, is te zien in het Black Hills Mining Museum, waar je ook zelf op de klassieke manier goud kunt pannen.
Maar pal aan de rand van Deadwood vind je nog een andere goudmijn: de Broken Boot Gold Mine. Vanuit het centrum van Deadwood en camping Whistlers Gulch Campground, waar onze bij Worldwide Campers gehuurde camper staat, kun je er met de markante, groene Deadwood Trolley naartoe.
Zelf goud zoeken
Het spannendste deel van een bezoek aan de mijn speelt zich buiten af: zelf goud pannen in een echte goudpan. Bij de kassa krijgen we een goudpan en een zakje grind mee. Enright neemt ons mee naar de wasgoot bij de parkeerplaats en doet het voor. Hij gooit z’n eigen grind in de pan, schept wat water en begint de pan rond te draaien. De bedoeling is dat het grind en de aarde wegspoelen en dat het zwaardere goud onderin en achter de randen van de pan blijft liggen. Na een paar keer spoelen, ronddraaien en weer spoelen zien we wat gele flinters schitteren op de bodem van de pan. We hebben zowaar goud gevonden. Of iets wat er op lijkt dan, al houdt onze gids staande dat het echt goud is. ‘Fools gold’, dat hier vroeger veel gevonden werd, is veel lichter dan echt goud en zou blijven drijven, voert hij als bewijs aan. Maar gelet op de handvol dollars die we voor het zakje grind hebben neergeteld, kunnen we ons niet voorstellen dat het om echt goud gaat. We mogen het gele goedje meenemen in een kokertje en het thuis nog eens laten onderzoeken.
De Broken Boot Gold Mine
Het goud pannen vormt het optioneel bij te boeken sluitstuk van een rondleiding door de Broken Boot Goldmine. Bij de entree krijgen we een blauwe bouwvakkershelm om en gaan we met onze gids, Cameron Enrights, de mijn in. De Broken Boot Gold Mine werd in 1878 geopend, maar heeft eigenlijk nooit veel goud opgeleverd. In de 26 jaar dat de mijn in bedrijf was, is er slechts 425 kilo goud gevonden. Maar de mijn leverde wel iets anders op: ijzerhoudend pyriet, vanwege z’n gele kleur ook wel bekend als ‘fools gold’. Dit nepgoud werd gebruikt om in de smelterijen in Deadwood echt goud van erts te scheiden.
‘Fools gold’
Gids Enright, geboren en getogen in Deadwood, legt uit onder welke primitieve omstandigheden dit ‘fools gold’ werd gewonnen. Mijnwerkers hakten in groepjes van twee bij kaarslicht gaten voor explosieven uit. Een van de mijnwerkers hield z’n duim op de beitel. De kaarsvlam zorgde voor een lichte spiegeling op de nagel, zodat de tweede mijnwerker wist waar hij moest slaan. Dan was het een kwestie van aftellen, op tijd je duim terugtrekken en hopen dat de man met de hamer niet te vroeg slaat. Menig nagel en vriendschap is op die manier gesneuveld. En dat tien uur per dag, zes dagen per week voor twee dollar per dag. Dat was destijds twee keer een modaal inkomen.
Pas in de jaren vijftig, toen de mijn voor toeristen werd heropend, is er elektriciteit aangelegd. En toen werden de mijngangen ook met balken gestut. In de negentiende eeuw hadden de mijnwerkers dat niet nodig gevonden. Enright doet even het licht uit en steekt een kaars aan. Het schijnsel van de vlam verlicht de bezoekers slechts mondjesmaat. Enkele kinderen in ons gezelschap vinden het te donker en doen direct het lampje op hun smartphone aan.
Na zo’n lange werkweek werden de gebeitelde gaten volgestopt met explosieven om de rotswanden op te blazen. Het stof kon dan een dag of twee neerdalen waarna het losse gesteente in karretjes kon worden afgevoerd.
De Broken Boot Gold Mine werd in 1904 gesloten, maar ging tijdens de Eerste Wereldoorlog weer kort open. Deze keer werd er zwavel gewonnen om kruit van te maken. En nog steeds hangt er in de gangen en drie grote kamers een lichte zwavelgeur.
Kapotte laars en bar slechte horror-film
Pyriet en zwavel wordt er ruim honderd jaar niet meer gewonnen. Sinds 1954 is de mijn van mei tot begin september geopend voor toeristen. Bij die heropening werd veel gereedschap, kruiwagens en een kapotte laars gevonden. De eigenaar van die laars bleef onbekend, maar het ding leverde de mijn wel z’n naam op. In de jaren zestig werd er in de mijn nog een, volgens Enright uitermate slechte, horror-film opgenomen.
Resteert nog die vraag waar het door ons gewonnen goud vandaan komt, maar dat mag Enright onder geen beding zeggen. Ben jij bevangen door de goudkoorts? Je bent niet de enige. Er schijnen nog steeds her en der in de Black Hills figuren rond te lopen die in de lente en de zomer gewapend met goudpannen en ‘sluiceboxes’ de rivieren afstruinen, op zoek naar goud.
Dit artikel maakt deel uit van een reisreportage over een camperreis door The Great American West. Dat is een toeristisch samenwerkingsverband van de staten North Dakota, South Dakota, Wyoming, Montana en Idaho. Combineer een bezoek aan Deadwood bijvoorbeeld met een dagje naar Mount Rushmore en Crazy Horse Memorial. Ga jij met een camper door Amerika reizen en deze staten bezoeken? Kijk dan voor aanbiedingen bij onder meer Travelhome en AmerikaPlus.