Op 5 mei is het 70 jaar geleden dat Duitsland capituleerde en de Vrede van Wageningen in hotel De Wereld werd getekend. Nederland was weer vrij. Met de onvoorwaardelijke overgave van de Wehrmacht op 8 mei was het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa een feit. Overal in Europa vinden dit voorjaar herdenkingen plaats. Een aantal musea staat op een bijzondere manier stil bij dit belangrijke moment. Ook in de Duits-Nederlandse grensregio is in de Tweede Wereldoorlog het Joodse leven grotendeels vernietigd. Zowel in het Duitse Coesfeld als in het Nederlandse Elburg wordt deze donkere periode op indringende wijze in herinnering geroepen. In musea in Deventer en Osnabrück staan respectievelijk een Joodse schrijfster en een Joodse schilder centraal.
Een einde aan 5 jaar bezetting
In museum De Casteelse Poort is de permanente tentoonstelling ‘De Vrede van Wageningen 1945’ te bezichtigen, handelend over Wageningen en zijn inwoners tijdens de Tweede Wereldoorlog. Natuurlijk vormen de capitulatie van het Duitse leger en het daarmee verbonden Vredesverdrag het hoofdthema van de tentoonstelling. Aan de hand van originele film- en geluidsopnames en onlangs opgenomen getuigenverhalen worden de meidagen van 1945 weer tot leven gewekt. Wageningen werd op 17 april 1945 bevrijd. Maar er was niemand om de bevrijders te verwelkomen, omdat de hele bevolking geëvacueerd was. Bij de zwerfkei voor het museum ligt een zogenaamde luisterplek.
Op https://www.liberationroute.com/ kun je luisteren naar de capitulatieonderhandelingen in hotel De Wereld.
Hoe klonk de bevrijding?
Het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in Groesbeek is een plek waar je het hele jaar door alles ervaart over de oorlog, de bezetting en de bevrijding in Europa, en in het bijzonder in de Nederlands-Duitse grensstreek. Van 24 april t/m 1 november is hier de tentoonstelling ‘Songs of Liberation’ te zien. Hoe klonk de bevrijding? Wat voor muziek werd er gespeeld? In tegenstelling tot de gangbare mening dat het vooral jazz was – onder de meeste oorlogsdocumentaires is jazzmuziek gemonteerd – blijkt de muziek veel gevarieerder te zijn geweest. Van foxtrot tot swing, van snel geschreven bevrijdingsliederen tot internationale hits van toen.
Het Joodse leven in de provincie
De stad Coesfeld in het Münsterland heeft de moed gehad om in het DAS TOR Stadtmuseum de moeilijkste periode uit haar geschiedenis aan de orde te stellen. Naast de geschiedenis van Coesfeld tijdens het nationaalsocialisme gaat de tentoonstelling ook over het Joodse leven in het Münsterland. Hoe gingen de mensen in Coesfeld met het nieuwe regime om? Hielpen ze mee bij de opbouw van het Derde Rijk? Hoe actief waren de Coesfelders betrokken bij de vervolging van Joden? Waren ze meelopers of daders?
In Museum Sjoel Elburg staan de verhalen over het dagelijks leven van de Joodse families die vanaf 1700 in Elburg hebben gewoond centraal. Aan de hand van concrete personen worden ook de lotgevallen van Joden verteld tijdens de bezetting door de nazi´s. Sommige verhalen hebben een happy end, andere niet.
Bijzondere mensen van Joodse afkomst
Etty Hillesum, geboren in 1914, hield in de eerste oorlogsjaren een dagboek bij. Zij schreef op een pakkende manier over haar persoonlijke ontwikkeling, maar ook over de oorlog en de Jodenvervolging. Ook is er een aantal brieven bewaard, bijvoorbeeld uit Westerbork, waar ze in 1942 vrijwilligerswerk deed om de aldaar geïnterneerde Joden te helpen. Etty Hillesum weigerde onder te duiken en werd uiteindelijk in november 1943 in Auschwitz vermoord. Haar geschriften, die worden tentoongesteld in het Etty Hillesum Centrum in Deventer, getuigen nog steeds van een onconventionele, scherpzinnige en tolerante vrouw.
Ook de schilder Felix Nussbaum kwam aan zijn einde in Auschwitz. Gelukkig heeft de stad Osnabrück ontdekt hoe bijzonder hij was en een museum aan hem gewijd: het Felix Nussbaum Haus. In het door de Amerikaanse architect Daniel Libeskind ontworpen gebouw is een omvangrijke collectie schilderijen van de kunstenaar ondergebracht. De buitengewone architectuur maakt de tragische verbinding tussen leven en werk van Nussbaum zichtbaar.
Kijk voor meer informatie op https://www.museum-wegwijzer.nl/. Hier vind je informatie over meer dan 100 musea in de Nederlands-Duitse grensregio. De musea zijn veelzijdig, dus er is voor iedereen wel wat te vinden. Ook voor liefhebbers van techniek, natuur en geschiedenis. De Museumwegwijzer is ook als kaart verkrijgbaar en is een project van het Grensoverschrijdend Projectbureau voor Toerisme van de EUREGIO in Gronau.